ความขัดแย้งเป็นเรื่องธรรมดา (1)

(1,254 ครั้ง)
     ผมยังไม่เคยเห็นสังคมไหนที่ไม่มีความขัดแย้ง ถ้าจะกล่าวว่า “ความขัดแย้งในสังคมย่อมมีเกิดขึ้นเสมอๆเป็นธรรมดา” คำกล่าวนี้คงไม่เกินเลยความจริงนักนะครับ คราวนี้จึงชวนชาวเรามองเรื่องของความขัดแย้งแบบพินิจพิเคราะห์ให้ละเอียดขึ้น

ดวงอาทิตย์ส่องแสงแรงกล้า

พุ่งผ่านปัทมาบนน้ำใส

ทั้งที่ตูมแต่มองเห็นเด่นภายใน

แปลกฤทัยใยแสงจึงแรงนัก

ดุจรังสีสาดส่องกายา

ผ่านออกมาภายในจึงประจักษ์

ธรรมชาติลิขิตไว้ประหลาดนัก

ให้ทายทักโรคได้สบายเอย

ชาวเราได้ผ่านการเรียนในห้องเรียน ห้องฝึกปฏิบัติการ เรียนกับสถานการณ์จริง เพื่อให้มีสมรรถนะครบตามมาตรฐานในการประกอบวิชาชีพ ทำงานแล้วก็ยังต้องเรียนรู้อยู่ตลอดเวลา ได้เรียนรู้ทั้ง “สิ่งที่ถูกต้อง สิ่งที่เป็นจริง” ชาวเราหลายคนอาจคิดว่ามันเหมือนกัน ไม่เหมือนกันหรอก มันต่างกันเด็ดขาดครับ “สิ่งที่ถูกต้อง มันจะถูกต้องภายใต้เงื่อนไขหนึ่งก็ได้ มันขึ้นกับ space&time ถูกต้องวันนี้ วันต่อไปอาจผิดก็ได้ แต่สิ่งที่เป็นจริง ไม่มีเงื่อนไขอะไร มันเป็นเช่นนั้น space&timeไม่มีอิทธิพลต่อความเป็นจริง”  

หากชาวเรามองภาพเอกซเรย์ที่เกิดจากการใช้หลักการ shadow technique มีสิ่งหนึ่งซึ่งสอนใจเรา คือ  “สิ่งที่เห็นคือสิ่งที่มี สิ่งที่ไม่เห็นคือสิ่งที่ไม่มีหรืออาจมีก็เป็นได้” จริงไหม? เช่น สุริยุปราคาเต็มดวงที่เรารู้สึกว่าเห็นดวงอาทิตย์เป็นสีดำ แต่ความเป็นจริงคือเราเห็นดวงจันทร์เป็นรูปวงกลมสีดำ โดยไม่เห็นดวงอาทิตย์ ซึ่งเราก็รู้อยู่แก่ใจเราว่า ยังไงมันก็ยังมีดวงอาทิตย์อยู่ ไม่ได้หายไปไหน มันขึ้นกับตำแหน่งวัตถุและมุมมองของเรา

นักรังสีเทคนิคมีความสามารถหลายอย่าง เรื่องการสร้างภาพรังสีทางการแพทย์ก็เป็นความสามารถหนึ่ง ชาวเราย่อมเข้าใจดีว่า จะเห็นภาพรังสีเหล่านั้นได้เพราะมีความแตกต่างของความดำ-ขาวเกิดขึ้น จึงอาจกล่าวได้ว่า “เพราะมีความสว่างจึงรู้ว่ามีความมืด เพราะมีความมืดจึงรู้ว่ามีความสว่าง นั่นแหล่ะ Radiographic Contrast”

จริงหรือไม่ที่คนเราโดยส่วนมากมัก “มองเห็นความแตกต่างกันมากกว่าความเหมือนกัน” คนเรานั้นเหมือนกันเยอะมาก ทางกายภาพ เช่น หายใจ กินอาหาร ขับถ่าย ขยายพันธ์ ฯลฯ เหมือนกันหมด ในเรื่องของสติปัญญา ความรู้ จิตใจ ก็เหมือนกัน ทั้งหมดนั้นอาจแตกต่างกันบ้าง คือมี contrast เกิดขึ้นบ้าง แต่ส่วนใหญ่ก็ไม่สามารถบอกได้ว่าใครดีกว่าใคร ซึ่งความแตกต่างนี้ถือว่าน้อยมากเมื่อเทียบกับทั้งหมดของความเป็นมนุษย์ แต่คนเราก็มักจะมองเห็นความแตกต่างอันน้อยนิดนี้ได้อย่างชัดเจน โดยอาจลืมหรือมองไม่เห็นสิ่งที่เหมือนกันเป็นส่วนใหญ่ และเมื่อความแตกต่างนั้นผูกโยงกับผลประโยชน์แล้วไซร้ ความขัดแย้งก็จะบังเกิดขึ้นนำไปสู่การปะทะกันระหว่างคู่ขัดแย้ง เมื่อปะทะกันแล้วผลเสียหายจะเกิดตามมาแบบคาดไม่ถูกเลยครับ และมองหาประโยชน์ที่เกิดขึ้นจากการปะทะกันได้ยากมากๆ หรือไม่เกิดประโยชน์เลย

ลองคิดถึง annihilation radiation ที่เกิดขึ้นระหว่าง positron และ electron เรื่องนี้ชาวเราทราบดีว่า อนุภาคคู่นี้ มีมวลเท่ากัน ประจุเท่ากัน สปินเท่ากัน อะไรๆก็เท่ากันมีความเหมือนกันเยอะมาก แตกต่างกันแค่นิดเดียวคือชนิดของประจุไฟฟ้า เจ้าตัว positron มีประจุบวก ส่วน electron มีประจุลบ แค่นี้เป็นเรื่องเลยครับ คู่นี้ถูกจัดให้เป็น antiparticle ของกันและกัน เจอกันเมื่อไรก็วินาศสันตะโรหรือบรรลัยกัลป์ เกิดระเบิดอย่างรุนแรง การระเบิดของมันได้โฟตอน 2 ตัววิ่งในทิศทางตรงข้ามกันเป็นไปตามกฎ conservation of energy and momentum โฟตอนที่เกิดขึ้นนั้นนักรังสีเทคนิคสามารถนำไปใช้ประโยชน์ในการสร้างภาพการทำงานของอวัยวะภายในของผู้ป่วยได้ เป็นความแตกต่างและการปะทะกันที่เกิดประโยชน์ ไม่เหมือนการปะทะกันระหว่างคู่ขัดแย้งที่เป็นคน

เมื่อมีความขัดแย้งเกิดขึ้น ไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง ชาวเรามักจะถูกชักนำหรือมีแรงดึงดูดให้ไปอยู่กับข้างใดข้างหนึ่งจนได้ หาคนที่จะยืนอยู่ตรงกลางได้ลำบาก แม้คนๆนั้นจะยืนอยู่ตรงกลางได้ ก็ยืนได้ลำบากมาก เพราะจะถูกมองจากทั้งสองข้างแบบผลักไสไปข้างโน้นทีข้างนี้ที

เมื่อมีความขัดแย้งเกิดขึ้นแล้ว ชาวเรามีวิธีการมองเรื่องความขัดแย้งอย่างไร ผมแนะนำว่า ชาวเราไม่ควรเลือกข้างใดข้างหนึ่งเพียงเพราะว่า...

#เพราะเรามีความศรัทธา-เชื่ออย่างนั้น แล้วมันตรงกับสิ่งที่เราเชื่อ

#เพราะข้างนั้น มีคนที่เรานับถือศรัทธา และจะคอยฟังคนๆนั้นว่าจะคิดและทำอะไร

#เพราะมันสอดคล้องกับหลักการและเหตุผลของเรา

#เพราะข้างนั้นมีข้อมูลน่าเชื่อถือมากๆ

#เพราะมีคนจำนวนไม่น้อยอยู่ข้างนั้น

#เพราะเขาเป็นพวกเดียวกันกับเรา

#เพราะเรากลัวแพ้ อยู่ข้างนี้ดีกว่าชนะแน่ๆ

#เพราะเราได้รับประโยชน์จากการไปอยู่ข้างนั้น

#เพราะมีความรักข้างนี้เลยอยู่ข้างนี้ มีความเกลียดข้างนั้นเลยมาอยู่ข้างนี้

สิ่งทีชาวเราควรทำคือ มองและค้นหาให้เห็นความจริงว่ามันคืออะไร พิจารณาความจริงให้ถ่องแท้ ด้วยวิจารณญาณอันสุดยอดของเราเสียก่อน ก่อนตัดสินใจจะอยู่ข้างใด หากพิจารณาแล้วพบความจริงว่าผิดทั้งสองข้าง ก็อย่าไปเลือกข้าง.อันนี้เป็นเรื่องที่ยากมากๆ แต่ก็ควรทำให้ได้ ประเด็นนี้ คนส่วนใหญ่จะมีแนวโน้มรับฟังการตัดสินใจของคนที่เขาเคารพและศรัทธา แล้วก็เลือกคิดไปตามนั้น

หากให้ชาวเราเลือกระหว่างข้างดีและข้างเลว เชื่อว่าชาวเราเลือกข้างดี แต่จะรู้ได้อย่างไรว่าข้างไหนเลวหรือข้างไหนดี อันนี้ยากมากอย่างที่บอก และเมื่อเลือกข้างดีแล้วต้องระวังมากๆคือ “อย่าติดดี” ก็แล้วกัน เพราะเราอาจทำความเลวในความดีได้ ... เพราะข้างนั้นมันเลวและเราดีไงล่ะ เราจึงมีความชอบธรรม(คิดเอง)ที่จะทำอะไรข้างนั้นก็ได้ ด่ามันก็ได้ ประณามมันก็ได้ กลั่นแกล้งมันก็ได้ หรืออาจถึงขั้นทำร้ายให้เจ็บให้ตายก็ได้ เพราะมันเลวไงเราจึงทำได้ ยิ่งถ้าข้างนั้นทำให้เราเจ็บใจเจ็บกายก็ยิ่งต้องตอบโต้ให้สาสม...อันนี้คือทำความเลวโดยอ้างความชอบธรรมในความดี ไม่ควรอย่างยิ่ง ในสังคมเรานั้นมีตัวอย่างมากมายเรื่องการทำความเลวในความดี

เมื่อเป็นฝักเป็นฝ่าย แบ่งเป็นข้าง แล้วขัดแย้งกัน แต่ละข้างอาจรู้สึกว่าข้างของตัวถูกทำร้าย ข้างโน้นก็บอกว่า

“เราถูกทำร้าย ไม่ได้รับความยุติธรรม ถูกโกง ฯลฯ ฉอดๆๆๆๆ”

ก็เลยมองอีกข้างว่าเลวว่าชั่ว ... ส่วนอีกข้างหนึ่งนั้นก็บอกเหมือนๆกันว่า 

“เราถูกทำร้าย ไม่ได้รับความยุติธรรม ถูกโกง ฯลฯ บลาๆๆๆ”

และมองข้างโน้นว่าเลวว่าชั่วเหมือนกัน แล้วมันจะจบอย่างไรล่ะ เมื่อทั้งสองข้างที่ขัดแย้งกันนั้นยืนยันฟันธงกันอย่างนี้ มันก็จะมีแต่แรงผลักกันทางความคิด เข้ากันไม่ได้ ... หากตั้งสติดีๆ ค่อยๆคิด เอาเถอะถ้าแต่ละข้างคิดว่าถูกทำร้าย จะเห็นว่า จริงๆแล้ว ไม่น่าจะมีข้างไหนถูกทำร้ายข้างเดียว ไม่ได้รับความยุติธรรมข้างเดียว หรือเข้าใจว่าถูกโกงข้างเดียวหรอก ... หลักกลศาสตร์ของนิวตันง่ายๆบอกไว้ว่า action=reaction คือ ไม่ว่าข้างไหนจะคิด-ทำอะไรเพื่อให้ได้รับความเป็นธรรม ก็จะส่งผลกระทบถึงอีกข้างอยู่ดี ผลกระทบนั้นทำให้อีกข้างนั้นไม่ได้รับความเป็นธรรมด้วย มันหลีกไม่พ้น แต่ละข้างจึงควรมองด้วยความเข้าใจให้เห็นความจริงตรงนี้ และไม่ควรปิดผนึกล็อคหัวใจไว้ เพราะมันจะทำให้ไม่ยอมรับรู้รับฟังความเดือดร้อนของข้างที่คิดว่าอยู่ตรงข้ามกัน...

อีกประการหนึ่ง ใครบางคนทำบางสิ่งลงไป ที่มีผลกระทบต่อผู้อื่นหรือมีผลกระทบต่อส่วนรวม เขาย่อมมีเหตุผลของเขา ดีหรือไม่ดี เร็วหรือช้า ไม่ควรไปตัดสินเขาครับ ชาวเราไม่อาจเข้าใจได้หรอกว่าเขาทำแบบนั้นตอนนั้นทำไม เราไม่ใช่เขา เขาก็ไม่ใช่เรา และเมื่อใช้เหตุผลมาจับ มันอาจผิดในมุมมองของเราแต่อาจถูกในมุมมองของเขา แนะนำว่าไม่ควรไปตัดสินครับ มองเฉยๆทำตัวเป็นนิวตรอนดีกว่า เป็นกลางดีกว่า  วันเวลาผ่านไป เมื่อมองย้อนกลับไป เราอาจคิดผิดก็ได้ เว้นเสียแต่ว่าเรื่องนั้นความจริงประจักษ์ชัดเจนว่าจะเกิดผลเสียหายร้ายแรง อย่างไรก็ตาม ใครก็ตามไม่ว่าจะคิดและทำอะไร ก็ควรยืนบนพื้นฐานของประโยชน์ส่วนรวมมากกว่าประโยชน์ตน เรื่องดีหรือไม่ดี เร็วหรือช้า ล้วนเป็นเรื่องของ relativity เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับความสัมพัทธ์ ถ้ามีใครบอกว่า “คุณเดินเร็วไปแล้วนะ” แสดงว่าใจของเขาต้องการเดินให้มันช้ากว่าใช่ไหม

โชคชะตา จังหวะก้าวเดินของชีวิต อาจเป็นสิ่งที่ทำให้ผมตกอยู่ในท่ามกลางความขัดแย้งมาหลายครั้งหลายครา และได้ค้นพบว่า ความขัดแย้งมักคลี่คลายลงจริงๆ (ไม่ใช่ดูเหมือนคลี่คลาย) ด้วยการที่ทุกฝ่ายโดยเฉพาะคู่ขัดแย้งมองให้เห็นความจริงถึงความทุกข์ร้อนของคู่ขัดแย้ง ปล่อยวางซะ (ไม่ใช่ปล่อยปละละเลย) ไม่มองว่าคู่ขัดแย้งเป็นศัตรู มองคู่ขัดแย้งว่าเป็นผู้มีส่วนได้เสียร่วมกัน และพยายามทำความเข้าใจซึ่งกันและกัน ครับ

จึงขอฝากมุมองเรื่อง “ความขัดแย้งเป็นเรื่องธรรมดา”ไว้ให้ชาวเราได้พิจารณา

การเขียนเรื่อง “ความขัดแย้ง” เป็นการเขียนที่ยากที่สุดเท่าที่เคยเขียนมา เพราะ สถานการณ์ขณะที่เขียนอยู่นี้มีความเสี่ยงสูงที่ผู้เขียนจะ “เปลืองตัว” เก่งกาจขนาดไหนกันเชียวจึงเที่ยวมาแนะนำโน่นนี่นั่น

อย่างที่บอกครับว่า ผมตกอยู่ในท่ามกลางความขัดแย้งมาหลายครั้ง ได้รู้ได้เห็นสิ่งต่างๆมากมาย มีบางครั้งเจ็บตัวและเกือบถอดใจ สำหรับคราวนี้ เมื่อตัดสินใจเขียนแล้วก็ไม่กลัวเปลืองตัวอีกแล้ว พยายามคิดว่า “ไม่มีตัวตน” ที่จะทำให้สิ้นเปลือง แต่ก็นั่นแหล่ะ ผมก็ยังเป็นคนธรรมดา ยังเจ็บได้ และหากเจ็บนี้จะทำให้เกิดประโยชน์ต่อส่วนรวม เกิดสันติสุขในหมู่ชาวเรา win-win กันทุกฝ่าย ก็ยอมเจ็บยอมเปลืองตัวครับ