ข้อจำกัดและเงื่อนไขของการประกอบโรคศิลปะสาขารังสีเทคนิค

(1,509 ครั้ง)
     เมื่อจะพูดถึงเรื่องนี้ ขอย้อนดูความเป็นมา  เลือกเอาเฉพาะส่วนที่ผมทราบและเข้าไปเกี่ยวข้องด้วยในฐานะกรรมการวิชาชีพคนหนึ่งตั้งแต่พ.ศ. 2549 จนถึงขณะนี้ นะครับ

ที่ผ่านมาหลายปี มีการพูดถึงในวงกว้างมากขึ้นถึงเรื่อง การฉีดสารทึบรังสีหรือสารเภสัชรังสีของนักรังสีเทคนิค ในความเป็นจริง นักรังสีเทคนิคทั่วประเทศจำนวนหนึ่ง ได้ทำการฉีดสารทึบรังสีให้ผู้ป่วยขณะถ่ายภาพเอกซเรย์ และก็เป็นที่แคลงใจว่า ฉีดได้หรือ?  หลายคนกลัวความผิดเพราะรู้ดีว่า เป็นการปฏิบัติเกินหน้าที่ หลายคนอึดอัดใจทำไปเพราะเป็นคำสั่งของผู้บังคับบัญชา ถ้าเกิดเหตุการณ์ไม่ดีต่อผู้ป่วยจะติดคุกไหม?  เป็นปัญหาโลกแตกจริงๆ

พยาบาลมีความชัดเจนมาก ในเรื่องนี้เพราะใน พ.ศ. 2551 สภาการพยาบาลได้มี ประกาศห้ามมิให้ผู้ประกอบวิชาชีพการพยาบาลชั้นหนึ่ง ผู้ประกอบวิชาชีพการผดุงครรภ์ ชั้นหนึ่ง หรือผู้ประกอบวิชาชีพการพยาบาลและการผดุงครรภ์ ชั้นหนึ่ง ให้ยาหรือสารละลายกลุ่มสารละลายทึบรังสีทางหลอดเลือดดำ โดยไม่มีเงื่อนไข  (ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 123 ตอนพิเศษ 4ง หน้า 103 วันที่ 7 มกราคม 2551) ชัดเจนมากครับ

นักรังสีเทคนิคได้รับผลกระทบนี้โดยตรงเพราะเป็นหนึ่งในทีมสุขภาพ ถ้าพยาบาลไม่ฉีด แล้วใครจะฉีด โดยหน้าที่แพทย์เป็นผู้ฉีด (พรบ.วิชาชีพเวชกรรม...เล่ม 99 ตอนที่ 111 วันที่ 11 สิงหาคม 2525 ฉบับพิเศษ หน้า 1)  ปัจจุบันความเจริญของเทคโนโลยีต่างๆมันมากเหลือเกิน ซึ่งเราทุกท่านทราบดี บางอย่างแพทย์คนเดียวทำไม่ไหวแล้ว ภาระงานมันล้นมือ ว่าที่จริงทุกวิชาชีพก็ภาระงานมากด้วยกันทั้งนั้น มองหน้ากันไปมา นักรังสีเทคนิคจะถ่ายภาพรังสีได้อย่างไรในเมื่อผู้ป่วยยังไม่ได้ฉีดสารทึบรังสี นักรังสีเทคนิคซึ่งอยู่หน้างานบางคน จำเป็นต้องกลั้นใจตัวเองฉีดสารทึบรังสีให้ผู้ป่วย เพราะผู้ป่วยรอไม่ได้ น่าเห็นใจทั้งผู้ป่วยและนักรังสีเทคนิคจริงๆ

ในการประชุมวิชาการรังสีเทคนิคประจำปีครั้งที่ 16 ที่ชลจันทร์ พัทยา รีสอร์ท เมื่อวันที่ 2 เมษายน 2551 สมาคมรังสีเทคนิคแห่งประเทศไทย ได้จัดให้ผู้เข้าร่วมประชุมพบกับ ก.ช. ในรูปแบบของการอภิปรายอย่างเต็มอิ่ม นาน 4 ชั่วโมงเต็ม ผู้ร่วมอภิปรายประกอบด้วย ก.ช. 5 ท่าน นำโดย รศ.จิตต์ชัย สุริยะไชยากร ประธาน ก.ช.ในขณะนั้น ร่วมด้วยนายสละ อุบลฉาย นายกสมาคมรังสีเทคนิคแห่งประเทศไทย คุณอำไพ อุไรเวโรจนากร รศ.ชวลิต วงษ์เอก และผมเป็นผู้ดำเนินการอภิปราย

ในครั้งนั้น เรื่องที่พูดวิจารณ์กันนานที่สุด และกลายเป็นประเด็นร้อนแรงคือ เรื่องประกาศของสภาการพยาบาล ที่ห้ามมิให้ผู้ประกอบวิชาชีพการพยาบาล ชั้นหนึ่ง ผู้ประกอบวิชาชีพการผดุงครรภ์ ชั้นหนึ่ง หรือผู้ประกอบวิชาชีพการพยาบาลและการผดุงครรภ์ ชั้นหนึ่ง ให้ยาหรือสารละลายทางหลอดเลือดดำ นั่นแหล่ะ ในทางปฏิบัติเมื่อพยาบาลไม่ฉีด แล้วนักรังสีเทคนิคจะวางตัวอย่างไร จะให้ฉายเอกซเรย์อย่างเดียวหรือจะให้ทำอย่างไร ซึ่งโดยข้อเท็จจริง ในการปฏิบัติงานของชาวรังสีบางคนก็ได้ทำตรงนี้อยู่แล้ว ทั้งที่รู้ว่าทำไม่ได้ อย่างที่กล่าวไปแล้ว ต่อไปนี้จะให้ชาวรังสีทั้งหลายทำอย่างไร ทุกคนอึดอัดมากในเรื่องนี้ มีการถกกันอย่างเคร่งเครียด ซึ่งมีความเห็นของผู้เข้าร่วมประชุมแยกเป็นสองส่วน

ส่วนหนึ่งมีความเห็นว่า นักรังสีเทคนิคควรฉีด เพราะ ควรเปลี่ยนวิกฤติให้เป็นโอกาส เป็นการเปิดโอกาสให้ชาวรังสีทั้งหลาย ได้ทำหน้าที่นี้ถูกต้องตามกฎหมาย อีกทั้งไม่ควรจะปล่อยให้ผู้ป่วยนอนรอด้วยความเสี่ยง เราควรเป็นผู้ที่เปี่ยมด้วยความเมตตา ยึดความอยู่รอดของผู้ป่วยเป็นหลัก เอาผู้ป่วยเป็นศูนย์กลาง และในสภาพการณ์ปัจจุบัน ก็มีชาวรังสีจำนวนไม่น้อยที่ทำหน้าที่ฉีดทั้งที่ไม่มีหน้าที่จึงทำให้เกิดความอึดอัดมาก

อีกส่วนหนึ่งมีความเห็นว่า นักรังสีเทคนิคไม่ควรฉีด เพราะไม่ได้ฝึกทำเรื่องนี้อย่างถูกต้อง ในหลักสูตรที่เรียนในมหาวิทยาลัยก็ไม่มีการสอนเรื่องนี้ และที่สำคัญคือนักรังสีเทคนิคไม่มีหน้าที่ตรงนี้ หากเกิดอะไรกับผู้ป่วยทั้งที่เราทำไปด้วยความเมตตา แต่ทำให้ผู้ป่วยเดือดร้อนหนักขึ้นและเราก็เดือดร้อนด้วยเพราะจะถูกฟ้องร้องได้ ชาวรังสีหรือพยาบาลไม่ใช่ขาดความมีเมตตาหากไม่ทำตรงนี้ และเรื่องนี้ไม่ใช่เป็นการเปลี่ยนวิกฤติให้เป็นโอกาส แต่เป็นเรื่องวิกฤติของคนที่มีหน้าที่รับผิดชอบโดยตรงแต่ทำเฉยๆ แล้วทำไมเราจะต้องไปรับวิกฤติของเขาเหล่านั้นมาใส่ตัวเรา เป็นเรื่องไม่ควรอย่างยิ่ง ควรนิ่งไว้ก่อนดีกว่า

อย่างไรก็ตาม ทั้งก่อนหน้านั้นจนถึงบัดนี้ การฉีดสารทึบรังสีหรือสารเภสัชรังสี ยังคงเป็นหนามยอกอก เป็นฝันร้าย ของนักรังสีเทคนิค และคงจะเป็นต่อไปอีกไม่มีข้อยุติ  จึงทำให้มีเรื่องความเดือดร้อนของนักรังสีเทคนิคจำนวนหนึ่ง ส่งมาถึงคณะกรรมการวิชาชีพเพื่อขอให้ช่วยเหลือ

ในปี พ.ศ. 2552 กองการประกอบโรคศิลปะ (ตอนนี้คือ สำนักสถานพยาบาลและการประกอบโรคศิลปะ) โดยคณะอนุกรรมการวิชาชีพสาขารังสีเทคนิคด้านจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพ ได้จัดทำ “ร่างระเบียบกระทรวงสาธารณสุข ว่าด้วยข้อจำกัดและเงื่อนไขในการประกอบโรคศิลปะ ของผู้ประกอบโรคศิลปะสาขารังสีเทคนิค พ.ศ. ....” และได้เปิดโอกาสให้ผู้มีส่วนได้เสีย ได้มีโอกาสแสดงความคิดเห็น ซึ่งข้อคิดเห็นต่างๆได้ถูกรวบรวมนำมาปรับเนื้อหาของร่างฯให้มีความสอดคล้องกับข้อเท็จจริงมากขึ้น

ต่อมาล่าสุดวันที่ 20 กันยายน 2555 สำนักสถานพยาบาลและการประกอบโรคศิลปะ (เดิมคือกองการประกอบโรคศิลปะ) คณะกรรมการวิชาชีพสาขารังสีเทคนิค และคณะอนุกรรมการวิชาชีพสาขารังสีเทคนิคด้านจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพ ได้จัดให้มีการสัมมนารับฟังความคิดเห็น “ร่างระเบียบกระทรวงสาธารณสุข ว่าด้วยข้อจำกัดและเงื่อนไขในการประกอบโรคศิลปะ ของผู้ประกอบโรคศิลปะสาขารังสีเทคนิค พ.ศ. ....”  อีกครั้ง ที่โรงแรมริชมอนด์ จังหวัดนนทบุรี มีอาจารย์ผู้แทนจากสถาบันผู้ผลิตบัณฑิตรังสีเทคนิคทั่วประเทศ และนักรังสีเทคนิคทั่วประเทศเข้าร่วมในการสัมมนาจำนวน 100 คน

ผู้ร่วมอภิปราย 5 ท่าน คือ นพ.ธารา ชินะกาญจน์ (ผู้อำนวยการสำนักสถานพยาบาลและการประกอบโรคศิลปะ) นางจันทนา จินดาถาวรกิจ (ผู้อำนวยการสำนักกฎหมาย กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ) นายดนัย สุวรรณา (กลุ่มกฎหมาย สนง.ปลัดกระทรวงสาธารณสุข) นายวรสิทธิ์ กาญจนสูตร (ผู้อำนวยการฝ่ายกฎหมายสาธารณสุข สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา) และนางสาวอำไพ อุไรเวโรจนากร (ประธานคณะอนุกรรมการวิชาชีพสาขารังสีเทคนิคด้านจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพ)

มีการรับฟังความคิดเห็นจากผู้อภิปรายและผู้เข้าร่วมประชุม ซึ่งทำให้เกิดความเข้าใจตรงกันมากขึ้นว่า อะไรเป็นข้อจำกัดที่นักรังสีเทคนิคไม่สามารถทำได้เพราะอยู่นอกเหนือสมรรถนะ ผมขอสรุปประเด็นสำคัญๆที่มีการแสดงความเห็นกันตามมุมมองของผมให้ชาวเราได้ทราบเพื่อร่วมกันคิดเรื่องนี้ไปด้วยกัน และก็ยังสามารถส่งข้อคิดเห็นไปยัง ก.ช. ได้เรื่อยๆครับ

ข้อจำกัดหรือการกระทำที่เกินสมรรถนะ

มุมมองของนักกฎหมายมองว่า ข้อจำกัดไม่ใช่สิ่งที่ไม่สามารถทำได้ หากแต่กระทำได้ภายใต้เงื่อนไขที่เป็นที่ยอมรับกันทุกฝ่ายของผู้มีส่วนได้เสีย

จากกฤษฎีกากำหนดให้สาขารังสีเทคนิคเป็นสาขาการประกอบโรคศิลปะฯ (เล่ม 119 ตอนที่ 69ก 23 กรกฎาคม 2545) สมรรถนะและมาตรฐานวิชาชีพสำหรับนักรังสีเทคนิค ที่ประกาศโดยคณะกรรมการวิชาชีพสาขารังสีเทคนิค (เล่ม 125 ตอนพิเศษ 179ง 24 พฤศจิกายน 2551) และระเบียบกระทรวงสาธารณสุขว่าด้วยการรักษาจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพของผู้ประกอบโรคศิลปะสาขารังสีเทคนิค (เล่ม 121 ตอนพิเศษ 95ง 31 สิงหาคม 2547) ได้กำหนดความหมายของรังสีเทคนิค สมรรถนะและมาตรฐานวิชาชีพสำหรับนักรังสีเทคนิคในแต่ละด้าน รวมถึงจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพ ซึ่งทั้งหมดนั้น เป็นกรอบมาตรฐานที่บอกว่า นักรังสีเทคนิคทำอะไรได้บ้าง หลักสูตรที่ใช้ผลิตบัณฑิตรังสีเทคนิคของทุกสถาบัน ต้องมีความสอดคล้องอย่างยิ่งกับมาตรฐานนี้

ดังนั้น การกระทำอันได้แก่

การเจาะหลอดเลือดดำหรือหลอดเลือดแดง

การสวนปัสสาวะ

การฉีดสารทึบรังสีหรือสารเภสัชรังสี

การเตรียมสารกัมมันตรังสีแบบปิดผนึกหรือสอดใส่สารกัมมันตรังสีโดยตรง

และวินิจฉัยโรคจากผลของการตรวจทางรังสีวิทยา

 เป็นต้น  

จึงเป็นสิ่งที่อยู่นอกเหนือหรือเกินกว่าสมรรถนะของนักรังสีเทคนิค ซึ่งสถาบันการศึกษาก็ไม่ได้สอนเรื่องนี้

ฉะนั้น หากนักรังสีเทคนิคทำสิ่งที่กล่าวข้างต้นในขณะนี้ ก็ถือได้ว่า ทำในสิ่งที่สมรรถนะไม่ได้กำหนดไว้

เงื่อนไขของการปฏิบัติ

ในมุมองของนักกฎหมาย  เงื่อนไขเป็นข้อกำหนดที่เป็นที่ยอมรับกันทุกฝ่ายของผู้มีส่วนได้เสีย เพื่อให้ผู้ใดผู้หนึ่งกระทำในสิ่งที่อยู่นอกเหนือสมรรถนะตามกฎหมาย ดังนั้น ในการประกอบโรคศิลปะของนักรังสีเทคนิค หากจำเป็นต้องทำในสิ่งที่เกินกว่าที่สมรรถนะกำหนดไว้ อันนี้จำเป็นต้องมีการกำหนดเงื่อนไขให้ชัดเจนว่า อย่างไรจึงจะสามารถทำได้

แล้วเรื่องนี้จะไปทางไหน ในที่สุดแล้วจะเอาอยู่ไหม จะให้การทำถูกในสิ่งที่ผิดดำเนินต่อไป หรือจะดำเนินการต่อไปอย่างไร จะมีความชัดเจนในการปฏิบัติไปในทิศทางใด ที่กระทำเกินสมรรถนะอยู่ตอนนี้จะเอาอย่างไรกันดี  และอีกหลายๆคำถามที่ยังคาใจของชาวเรา ทั้งหมดนั้นขึ้นกับการให้ข้อมูลความคิดเห็นข้อเสนอแนะของชาวเราที่มีส่วนได้เสียโดยตรงและผู้มีส่วนได้เสียภาคส่วนอื่นๆที่เกี่ยวข้องโดยตรงและโดยอ้อม 

Related Links: